Gemmologie: waarom de ene edelsteen de andere niet is

Diamonds are a girl’s best friend, maar ook andere edelstenen zijn fantastisch gezelschap. Sommige edelstenen zijn zo bijzonder, puur en zeldzaam dat er geen twee van te vinden zijn. Ze zijn echt helemaal uniek en one of a kind.

Als gemmologe leerde ik bijvoorbeeld welke inclusies uit welke regio komen en waarom sommige edelstenen enkel op die ene plaats te vinden zijn.

Hieronder verklap ik wat natuurlijke edelstenen nu zo bijzonder maakt, en wat het verschil is met behandelde edelstenen, artificiële edelstenen en imitaties.

— WAT ZIJN EDELSTENEN?

Laten we beginnen met het begin: wat is een edelsteen nu eigenlijk?

Edelstenen zijn zeldzame, natuurlijke mineralen die diep in de aarde gevormd worden. Mineralen kristalliseren over miljoenen jaren, beïnvloed door vulkanische activiteit, tektonische bewegingen en waterstromen.

Een voorbeeld van een edelsteen die door vulkanische activiteit beïnvloed wordt is de saffier. Zo is er dichtbij ons, in Frankrijk, een vulkanische regio waar wondermooie saffieren te vinden zijn.

— WIST JE DAT SOMMIGE EDELSTENEN ZELFS NOG ZELDZAMER ZIJN DAN DIAMANT?

Een specifieke edelsteen wordt gevormd door de uitzonderlijke combinatie van verschillende mineralen samen.

Zit er aluminium + chromium in de aarde? Dat levert een robijn op.
Is er net aluminium + ijzer of titanium aanwezig? Daaruit ontstaat een saffier.
Of vind je calcium + aluminium + vanadium? Dan krijg je een tanzaniet.

Sommige edelstenen zoals tanzaniet zijn dan ook echt maar op één specifieke plaats ter wereld te vinden. Dat komt door de platentektoniek, waarbij delen van de aardkorst ten opzichte van elkaar verschoven, en de piepkleine kans ontstond dat die specifieke mineralen samenkwamen en deze bijzondere edelsteen vormden. Een echte biochemische reactie van niemand minder dan Moeder Aarde dus.

Hoe bijzonder om deze kleine erfenissen van de natuur voor altijd te kunnen koesteren.

— WAT IS GEMMOLOGIE?

Waar geologie de studie van de aarde is, is mineralogie een subtak die zich focust op de mineralen. Gemmologie is op zijn beurt daar weer een subtak van, die zich heel specifiek richt op het wetenschappelijke onderzoek van mineralen die van edelsteenkwaliteit zijn. Het is bovendien een recente wetenschap die nog maar een vijftigtal jaar bestaat.

Leuk weetje: Vroeger, voordat gemmologie bestond, kende men het verschil niet tussen robijnen en spinellen. Die typisch fonkelende rode edelstenen in de kroonjuwelen? Je raadt het misschien al, dat zijn vaak eigenlijk helemaal geen robijnen zoals ze vroeger dachten, maar prachtige spinellen. Gemmologie to the rescue dus! 😊

— HET VERSCHIL TUSSEN EDELSTENEN: WAAROP MOET JE ZEKER LETTEN?

De ene edelsteen is de andere niet. Het is dan ook belangrijk om te weten dat er verschillende types edelstenen zijn:

Natuurlijke edelstenen: Deze edelstenen zijn ruwe edelstenen, gevormd in de natuur en absoluut uniek en prachtig.
Behandelde edelstenen: Dit zijn natuurlijke edelstenen die externe invloeden kenden. Ze zijn bv. verwarmd geweest, kenden fracture filling (soms met glas gevuld), flux healing of diffusion. Zo kon men hun kleuren veranderen of ze zuiverder laten lijken dan ze werkelijk zijn.
Synthetische of artificiële edelstenen: Deze edelstenen zijn niet door de natuur gevormd, maar door mensenhanden gegroeid. Hoewel hun chemische samenstelling identiek is aan die van natuurlijke mineralen, zijn ze in een laboratorium gecreëerd in plaats van in de aarde ontstaan. En kan een gemmoloog onder een microscoop nog steeds het verschil herkennen, bijvoorbeeld aan de groeilijnen. Ironisch genoeg, ondanks de belofte van een ‘groener’ alternatief, vereist de productie van deze stenen juist vervuilende technieken. Dit soort greenwashing botst heel erg met onze eigen waarden: pure kwaliteit en authentiek vakmanschap.
Imitaties: Een imitatie is een steen die op een bepaalde edelsteen lijkt, maar het niet is. Op het blote oog valt die niet te onderscheiden. Zelfs een ervaren gemmoloog heeft daar zijn apparatuur voor nodig.

Let ook goed op voor duplets en triplets! Dit zijn verlijmde edelstenen waarbij bewust twee of drie verschillende materialen gecombineerd worden. In werkelijkheid bestaat alleen de bovenkant uit de kostbare edelsteen, terwijl de onderkant bijvoorbeeld artificieel glas is.

— HOE KAN EEN GEMMOLOOG EDELSTENEN ONDERSCHEIDEN?

Het korte antwoord? Door studies, heel veel vakkennis en de juiste apparatuur waarmee verschillende testen kunnen worden gedaan.

Na mijn studies diamant in 2016 rondde ik ook nog de studies basic en advanced gemstones af. De drie studies die nodig zijn om een volledige gemmologie opleiding af te ronden. In de loop der jaren liet ik dus al duizenden stenen door mijn vingers laten gaan 😊

Als gemmoloog kijken we bijvoorbeeld of er inclusies terug te zijn, dat zijn natuurlijke onzuiverheden of insluitingen in een edelsteen. Soms hebben deze abnormale veranderingen, zoals bij de behandelde edelstenen, door bijvoorbeeld verwarming of fracture filling. Zijn er donkere cracks te vinden? Of flash effects?

Om daarop te kunnen antwoorden, gebruiken we verschillende tools zoals een microscoop, een reflectometer om de Ri-index te bepalen (dat is de richting en snelheid van het licht dat door de edelsteen gaat), een spectroscoop om de golflengte van het licht en de absorptie te bepalen en een dichroscoop waarbij we de aparte kleur (pleochroïsme) heel duidelijk kunnen zien.

Ook besteden we aandacht aan de fluorescentie. Een gele saffier heeft geen fluorescentie. Merken we dat via de testen toch op? Dan weten we dat het een synthetische of artificiële edelsteen is.

Daarnaast zijn er bepaalde inclusies eigen aan bepaalde edelstenen. Zo vind je alleen maar in peridot een waterlelievorm als inclusie. Zien we een zijde-effect? Dan zijn we zeker van een robijn.

Door de som van verschillende testen zien we welke edelsteen het is, welke behandelingen de edelsteen heeft ondergaan, en of het een natuurlijke of artificiële edelsteen is.

Edelstenen herkennen… Het is een vak apart 😊

— WELKE EDELSTENEN ZIJN HELEMAAL ‘RAMOON’?

Je raadt het vast al: zelf zijn we helemaal verliefd op natuurlijke, onbehandelde edelstenen met een bijzonder verhaal. Edelstenen die je werkelijk nergens anders vindt.

Omdat meer dan 95% van alle edelstenen behandeld is, ga ik met liefde op zoek naar die andere zeldzame 5%. Naar de betoverende, onbehandelde en zuivere edelstenen met mooie inclusie die hun natuurlijke karakter verklappen. Die puur zijn, goed gezet kunnen worden en vrij zijn van geknoei door mensenhand.